Sint Andrieshofje in de Jordaan (1614)

Het Sint Andrieshofje aan de Egelantiersgracht 105-141 is het oudste nog bestaande hofje van Amsterdam (op het Begijnhof na). Het hofje is gesticht in 1614 en gebouwd in 1617. Op een oude prent van de Egelantiersgracht van G. Lamberts (1776-1850) uit 1818 is de oude situatie weergegeven: een breed laag pand met kruiskozijnen en een houten onderpui. De drie houten onderpuien met gekoppelde deuren zijn nog aanwezig, maar de kruiskozijnen zijn vervangen door ramen met roedeverdeling. De naam van het hofje is boven de ingang geschilderd. Het gebouw is begin deze eeuw verhoogd.

In 1614 had de rijke ongehuwde veehouder Ivo Gerritsz. testamentair bepaald dat zijn nalatenschap aan een hofje moest worden besteed, voor “alsulcke eerlicke arme persoonen”. Ivo’s neef Jan Jansz. Oly (de vader van de bekende priester Jacob Oly) schonk de benodigde grond, waarop in 1617 het Sint Andrieshofje verrees. Het hofje werd genoemd naar de naam van het huis van Jan Oly (“in Sint Andries”, Nieuwendijk 213). Toen Jan Oly in 1615 overleed, verhuisde zijn weduwe naar De Pinas (Singel 290), waar zij het uithangbord met Sint Andries opnieuw aanbracht. Het Sint Andrieshofje was bestemd voor behoeftige rooms-katholieke weduwen. Het hofje kwam in 1699 onder de hoede van het pastoraat van het Begijnhof.

Een helder blauw betegelde gang leidt naar de binnenplaats en kijkt uit op een fraaie kleine 18de eeuwse waterpomp. Op het binnenterrein zijn steeds op fraaie wijze drie deuren gekoppeld met ramen en bovenlichten. De middelste deur leidt naar de bovenwoningen. Oorspronkelijk waren er 36 woninkjes voor 66 bewoners; tegenwoordig één persoon per woninkje. In het gebouw aan de gracht bevinden zich eveneens hofjeswoningen. Boven de oostelijke woningen bevond zich een kapel, in gebruik genomen in 1623 maar in de 19de eeuw grondig gewijzigd. In de gevel staat een vroeg-17de eeuwse gevelsteen met Christus en de tekst “Vrede sy met U”. Tot de laatste restauratie zat deze gevelsteen aan de gevel aan de gracht.

Bron: bureau Monumenten & Archeologie, Amsterdam