Dominicuskerk (1884/93)

Aan de voormalige Nieuwezijds Achterburgwal - sinds de demping in 1867 omgedoopt tot Spuistraat - staat op nummer 14 de door P.J. H. Cuypers ontworpen Dominicuskerk. Het neo-gotische gebouw moest van het kerkbestuur plaats bieden aan 1700 kerkgangers die allen vrij zicht moesten hebben op het hoofdaltaar. Gegeven het beschikbare bouwterrein is het middenschip daarom zo breed mogelijk gehouden (16 meter) en zijn de zijbeuken dientengevolge smal (2,95 meter). De bouw van een 85 meter hoge toren zou de uitstraling en signaalfunctie van de kerk moeten benadrukken, ware het niet dat de gemeente Amsterdam tijdens de bouw hiervoor geen vergunning verleende. Alleen de zware onderbouw op de hoek van de smalle Teerketelsteeg/Korte Korsjespoortsteeg herinnert nog aan de oorspronkelijk geplande kerktoren. Voor de overspanning van het brede middenschip heeft Cuypers voor een in die tijd in de Nederlandse kerkenbouw unieke oplossing gekozen. De op gesmede en getrokken balken gelegen vlakke - met sterren bezaaide - overkapping, wordt ondersteund door ranke smeedijzeren en met bladmotieven versierde boogprofielen, die rusten op de kapitelen van de in de zijmuren opgenomen halfzuilen. Om ruimte te winnen en de kerkruimte zo groot mogelijk te houden werd de absis gedeeltelijk opgenomen in de naast de kerk gelegen pastorie. Deze in 1891 gebouwde pastorie werd overigens ontworpen door een zoon van Cuypers, Jos Th. J. Cuypers.

De bouw van de kerk werd in drie fasen uitgevoerd; op 8 mei 1893 vond de consecratie door de bisschop van Haarlem plaats. De kerk werd kaal opgeleverd. Met de schilderingen van de wand rond het hoofdaltaar werd begonnen in 1902; afgebeeld werden heiligen uit de dominicaner en franciscaner orde. Het middenschip werd in 1926 beschilderd met architecturale motieven die verwijzen naar de bloeitijd van de gotiek.

In 1996 werd zowel het exterieur als het interieur van de kerk gerestaureerd, waarbij onder meer de gepolychromeerde onderdelen van vocht- en vuilaanslag werden ontdaan en beschadigingen hersteld. De restauratie werd uitgevoerd onder leiding van architectenbureau Mattens en Weller te Amsterdam.

Bron: bureau Monumenten & Archeologie, Amsterdam