Het Margrietenklooster of het Sint Margarethaconvent in Amsterdam

Het Margrietenklooster of het Sint Margarethaconvent werd gesticht in 1406. Het klooster was van de Derde Orde der Franciscanen en aangesloten bij het kapittel van Utrecht en nauw gelieerd aan het netwerk van Gijsbert Dou. Het was het enige klooster in Gansoord, d.i. de Nes benoorden de Lombardstegen. In het zuiden grensde het aan de Vogelenzang, een natuurlijke veenplas die tot 1354 de stadsgrens uitmaakte. Die plas werd steeds verder drooggemaakt en verkaveld totdat uiteindelijk slechts een spuisloot overbleef.

Het klooster begon enkele tientallen meters ten zuiden van de St. Pieterskapel aan de O.Z.Voorburgwal, in een simpel woonhuis op een achtererf dat zij huurden voor 97 jaar, maar in 1423 al cadeau kregen, plus nog een erf op Gansoord. Ten zuiden daarvan hadden de zusters al een grondstuk in pacht van het St. Nicolaasgasthuis. In 1415 werd begonnen met de bouw van een kapel die in 1419 gewijd werd.

Het kloostercomplex nam op zijn toppunt de vierhoek in beslag tussen Nes, Enge Lombardsteeg, O.Z. Voorburgwal en St. Pieterhalsteeg waardoor het klooster aan het Magdalenaklooster grensde. In het noorden grensde het aan het oude St. Pietersgasthuis en op beide complexen werden na de Alteratie de grote en kleine vleeshal ingericht, met daar tussenin de Boerenvismarkt. De zusters bleven na 1578 op het complex wonen.


Margrietenklooster

In het midden van de afbeelding het complex van het Margrietenklooster op de kaart van Balthasar Florisz uit 1625. Boven de Groote Hal de kapel.


De plattegrond geeft de situatie in 1597 weer, zo'n 20 jaar na de Alteratie. In de verbouwde kapel van het Margrietenklooster was de kleine vleeshal ingericht, met in een deel van de bovenverdieping de zetel van de Rederijkerskamer De Egelantier en in het andere deel de 'snijkamer' van het chirurgijnsgilde, waar o.a. Nicolaes Tulp zijn anatomische lessen gaf. Op de plek van het klooster kwam (mogelijk in 1624) de Brakke Grond (nu: Vlaams Cultureel Centrum). De Brakke Grond werd gesticht als chique veilinglokaal en verkoophuis van koffie, thee, tabak, suiker, rijst en manufacturen. Verder was er op het kloosterterrein een drukkerij gevestigd die o.a. de Amsterdamse Courant drukte. Het complex kende ook een ingang aan de O.Z.Voorburgwal, tussen nrs. 290 en 298, via de voormalige Engelsepoortsteeg. De poort in die steeg vermeld 'De Brakke Grond-1624' maar dat jaartal als stichtingsjaar van de Brakke Grond is dubieus; de poort is in 1882 nieuw in de steeg gebouwd toen Van Es, eigenaar van zowel drukkerij als het veilinggebouw, de Engelsepoortsteeg van de stad kocht en met die poort afsloot. De kadastertekening geeft een aardig beeld van de manier waarop sommige kloosterterreinen volgebouwd werden als er geen grootschalig object voor in de plaats kwam. De kloosterhof en de in 1779 afgebroken kapel bevonden zich waar nu het pleintje aan de Nes voor de ingang van het theater is.