Leidsegracht 106 / Raamdwarsstraat 9-11 in Amsterdam
Het pand Leidsegracht 106 met het apart bewoonde "achterhuis" Raamdwarsstraat 9-11 dateert oorspronkelijk uit de 18de en misschien zelfs 17de eeuw, maar veranderingen hadden de gevels een overwegend 19de eeuws uiterlijk gegeven. Voor zover bekend zijn de panden nooit gerestaureerd en vanaf de jaren ‘60 van deze eeuw nam het verval in versneld tempo toe. Als gevolg hiervan moesten de gehele kap en een deel van de voorgevel van Leidsegracht 106 in 1967 worden gesloopt. Grondige restauratie bleek destijds niet haalbaar.
Met het belendende pand in de Raamdwarsstraat was het iets beter gesteld; maar vanaf een gegeven moment begon het ernstig in één richting te verzakken. Alleen hoogst noodzakelijke ingrepen om de boel enigszins bewoonbaar te houden werden uitgevoerd. De laatste jaren waren de panden onbewoond en markeerden in uiterst desolate staat de hoek op dit punt van de stad. Restauratieplannen uit het begin van de jaren '90 kwamen niet verder dan het planstadium.
Aanvankelijk werd nog uitgegaan van restauratie van de panden, maar nadat onderzoek had aangetoond dat de uiterst labiele constructieve toestand dit onmogelijk maakte, werd besloten tot demontage en herbouw. De panden werden uitvoerig opgemeten en gedocumenteerd en vervolgens tot de grond toe afgebroken. Afkomende authentieke materialen, hoofdzakelijk bakstenen, en enkele interieuronderdelen (keukenrestanten zoals glazen kasten, lambrisering en oude toiletten, zgn. ‘stilletjes’) werden opgeslagen en bij de herbouw deels hergebruikt.
Bij de demontage werd in de vloer van Raamdwarsstraat 9 nog een met hardstenen platen afgedekte gemetselde waterkelder aangetroffen, van circa 1,5 bij 2,5 meter en een diepte van ongeveer 3,5 meter. Deze kelder werd gehandhaafd en opgenomen in de nieuwe funderingsconstructie. Voor afdekking van de op oorspronkelijke hoogte opgetrokken voorgevel van Leidsegracht 106, een tuitgevel, zijn voluten gebruikt, afkomstig van een ooit gesloopt pand aan de Haarlemmer Houttuinen. De tuit van de gevel is voorzien van een segmentvormige afdekking.
Bijkomend probleem was dat het buurpand Leidsegracht 104 intern geen stabiliteit had en blijkbaar jarenlang tegen het hoekpand heeft aangehangen, waardoor hals over kop een zware stutconstructie moest worden aangebracht om gevaar voor bewoners en omwonenden van pand 104 te voorkomen. Door het treffen van extra constructieve voorzieningen is Leidsegracht 104 als het ware ‘opgehangen’ aan de herbouwde panden.
De totale herbouwkosten (inclusief verwerving van de panden) bedroegen ongeveer 1,7 miljoen gulden. Het project werd uitgevoerd door VIOS bv, Bouw- en Aannemersbedrijf te Utrecht/Amsterdam naar een plan van architect Th. Kaas (in samenwerking met de afdeling Bouwzaken van Stadsherstel) te Amsterdam. Na een ingreep van een kleine twee jaar (1998/99) zijn in de panden drie bedrijfsruimten en twee woningen gerealiseerd. Met de herbouw van de panden is het historische stadsbeeld op dit markante punt op passende wijze hersteld.
Bron: bureau Monumenten & Archeologie, Amsterdam